İsrail’in atakları bütün dünyada reaksiyonlara neden oldu. Bilhassa Ortadoğu, Asya ve Güney Amerika ülkeleri, İsrail’in Gazze’yi bombalamasına ve hastane hücumlarına reaksiyon gösterirken, pek çok Batılı siyasi başkanın Hamas’ı kınarken İsrail’in son akınlarına sessiz kalması dikkat çekti.
Bu bahiste farklı görüşlerin hâkim olduğu bölümlerden biri de Uygurlar. Uygur topluluğunun önde gelen örgütlerinden Dünya Uygur Kurultayı, Hamas’ın hücumlarını kınarken, İsrail’in hastane akınında yüzlerce Filistinliyi öldürmesine sessiz kaldı.
HAMAS’I KINADI, İSRAİL’E SESSİZ KALDI
Dünya Uygur Kurultayı (DUK) Hamas’ın akınları üzerine 10 Ekim’de bir açıklama yayınladı.
“Hamas’ın sivillere yönelik hücumlarını kınıyor ve şiddete maruz kalan herkesin yanında yer alıyoruz” tabirlerini içeren ve DUK Başkanı Dolkun İsa’nın sosyal medya hesaplarından paylaşılan açıklamada şu sözler yer aldı:
“DUK, Hamas’ın İsrailli sivillere yönelik dehşetli hücumlarını şiddetle kınıyor ve çatışmanın tırmanması ve daha fazla can kaybı olasılığından derin telaş duyuyor. Biz terör ve savaştan ziyan gören herkesle dayanışma içindeyiz, şiddetten etkilenen herkesi dualarımızda tutuyoruz. DUK, milletlerarası toplumu sivillerin hayatlarını korumak ve Orta Doğu’da adil ve kalıcı bir barış için tesirli bir sistem oluşturmak için ivedilikle harekete geçmeye çağırıyor.”
Öte yandan, İsrail’in El-Ehli Baptist Hastanesi’ne düzenlediği ve 471 kişinin hayatını kaybettiği atağa DUK’tan rastgele bir reaksiyon gelmemesi dikkat çekti. DUK Başkanı Dolkun İsa, 2019’da National Endowment For Democracy (NED)’den Demokrasi Mükafatı almıştı.
AÇIKLAMAYA BİRİNCİ TEPKİLER…
DUK’un açıklamasına birinci reaksiyon Uygur toplumuna yakın Gazeteci Halis Özdemir’den geldi. Özdemir, İsa’ya “Çok yazık, çok! Tarih her şeyi kaydediyor! Uygurlar herkesten evvel Filistin halkının yanında durmalıydı” tabirleriyle reaksiyon gösterdi.
DUK’a bağlı faaliyet gösteren Uygur aktivistler de İsrail’in hücumlarına sessiz kaldı. Bu isimlerden biri olan Uygur İnsan Hakları Projesi Kurucusu ve İcra (UHRP) Yöneticisi Ömer Kanat yaptığı paylaşımda “Hamas’ın ortalarında bayan, erkek ve çocukların da bulunduğu sivillere yönelik kasıtlı, acımasız hücumlarını görmek dehşet verici. UHRP tüm vahşet ve şiddet mağdurlarının yanındadır” yazdı.
DUK’a bağlı faaliyet gösteren Campaign For Uyghurs lideri ve Guantanamo’da Türkistan İslam Partisi militanlarının tercümanlığını yapan Rushan Abbas da Hamas’ı kınayıp İsrail’in saldırısına sessiz kalanlardan.
ABD DIŞİŞLERİ BAKANINI RT’LEDİ
ABD’deki Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti’nin Başbakanı olan Salih Hudayar’ın iletileri da dikkat çekti. Hudayar şunlar yazdı:
“Çoğu Uygur, daima olarak Çin’in yanında yer alan ve Doğu Türkistan’daki soykırımı ve işgalini açıkça destekleyen Filistin’in yanında durmuyor/olmayacak. Çin bizim tek düşmanımızdır ve bize karşı onların yanında yer alan rastgele bir ulus, dostluğumuzu ve sempatimizi kaybeder.”
8 Ekim’deki tweetini alıntılayan Hudayar şunları ekledi: “Son tweetime yansıyan duruşumda odunsuz kalıyorum! Çin takviyeli Hamas’ın iğrenç savaş cürümlerini kınıyoruz ve dualarımız tüm kurbanlara gidiyor. Tarihimizin en karanlık periyotlarında Uygurların yanında kararlılıkla durmaya devam eden Yahudi ve İsrailli dostlarımıza, sarsılmaz dayanağınız bir umut ve dayanışma ışığı olarak parlıyor.”
Hudayar, İsrail’in hastane saldırısından sonra mevzuyla ilgili dikkate paha bir paylaşım yapmadı. ABD Başkanı Joe Biden’ın, “ABD, açıkça sivil ömrün korunmasından yanadır” Tweetini paylaştı.
“HASTANEYE SALDIRMAK SAVAŞ SUÇUDUR”
Uygur örgütleri ortasında İsrail’e reaksiyon gösterip Filistin’e dayanak veren örgütler de oldu. Memleketler arası Doğu Türkistan STK’lar Birliği (UDTSB) Filistin’deki duruma ait kanıları ile ilgili birinci açıklamayı Hamas’ın taarruzlarından sonra 13 Ekim’de yayınladı. Açıklama özetle şu halde:
“UDTSB olarak, Filistin halkına yönelik son hücumlarda çocukların, bayanların öldürülmesini, sivillere yönelik yasaklı mühimmat kullanımını, tecridi ve öteki insan hakları ihlallerini derin bir empatiyle kınıyoruz.”
Öte yandan, İsrail’in hastaneye saldırması üzerine Milletlerarası Doğu Türkistan STK’lar Birliği yeni bir açıklama yayınladı. Hücumun savaş cürmü ve Filistin halkına karşı bir soykırım olarak nitelendirildiği açıklamada şu sözlere yer verildi: “Hastaneye, okullara ve arama kurtarma gruplarına saldırmak ve su, sıhhat eşyaları, besin ve öteki yardımların ulaştırılmasını engellemek savaş cürmü teşkil etmektedir!”
Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti Başbakanı İsmail Cengiz de İsrail’e reaksiyon gösterenler ortasında yer aldı. Kendi şahsî hesaplarından bahisle ilgili bir paylaşımda bulunmayan Cengiz, Sürgündeki Doğu Türkistan Hükümeti profilinden paylaşımlar yaptı.
Salih Hudayar’ın açıklamalarına reaksiyon mahiyetinde paylaşılan mesajda şu tabirlere yer verildi:
“Yıllardır Filistin halkına her türlü zulmü reva gören İsrail’i ve Musevilere dayanak veren Amerika’da yaşayan Yahudi dostu, İslam ve Türk düşmanı Salih Hüdayar isimli Uygur çocuğun; Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti ismini kullanarak ve Uygurlar’ın ismini zikrederek İsrail bayrağı ile ulu ay yıldızlı Gökbayrağı yan yana kullanarak kamuoyu ile paylaşması affedilir değildir. Halkımız İsrail ve Yahudi yanlısı bu çocuğa gerekli cezayı verecektir.”
Açıklamalardan, Uygur örgütleri ortasında Filistin sıkıntısı konusunda derin bir görüş ayrılığı olduğu anlaşılıyor. Bilhassa ABD ve Batı tarafından finanse edilen Rushan Abbas, Dolkun İsa, Salih Hudayar üzere isimlerin İsrail’e dayanak açıklarken Filistin cephesinde yaşananlara sessiz kalması dikkat çekiyor.
Bu da görünüşte din temelli olduğu izlenimi veren Uygur siyasetlerinin aslında son derece pragmatik bir yanı olduğunu gözler önüne seriyor.
